Wydarzenia

Trwało prawie rok, od 29 listopada 1830 do 21 października 1831. Wydarzenia powstania listopadowego odbiły się szerokim echem w zakochanej w ruchach wolnościowych dziewiętnastowiecznej Europie. Właśnie na tej „fali” narodowy poeta Francji Casimir François Delavigne napisał Warszawiankę - w języku francuskim. Najbardziej znany polski przekład wyszedł spod pióra brata dziadka Henryka Sienkiewicza - poety i historyka Karola Sienkiewicza. Muzykę skomponował Karol Kurpiński. Pierwsza zwrotka tej najpopularniejszej, śpiewanej do dziś wersji brzmi: 

Inną pieśnią śpiewaną podczas powstania był Polonez Kościuszki w napisanej specjalnie dla powstańców wersji  Rajnolda Suchodolskiego. Pierwsza wersja tego utworu powstała w 1792 roku. Był to polonez pożegnalny, napisany z okazji przymusowej emigracji Tadeusza Kościuszki po klęsce wojsk polskich w wojnie z Rosją i przystąpieniu króla Stanisława Poniatowskiego do targowicy. Wersja z okresu powstania listopadowego brzmi:

Jedną z cennych pamiątek po powstaniu listopadowym jest chorągiew rewindykowana z Rosji na mocy traktatu ryskiego z 1921 roku. Od września 1928 roku znajduje się ona w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Płat chorągwi jest dwustronny. Wykonany został z białego płótna z namalowanym na nim czerwonym krzyżem. Wokół krzyża czarną farbą namalowany został napis w języku polskim: „W IMIE BOGA ZA NASZĄ I WASZĄ WOLNOŚĆ”. Na odwrocie taki sam napis wykonany jest cyrylicą: „ВО ИМЯ БОГА ЗА НАШУ И ВАШУ ВОЛЬНОСТЬ”.

Na stronie www.prezydent.pl czytamy: Jest to jeden z „proporców propagandowych”, które żołnierze Gwardii Narodowej Warszawskiej wykonali w końcu stycznia 1831 roku z inicjatywy członków Towarzystwa Patriotycznego. Pierwsze pewne wzmianki o chorągwiach z napisem „W IMIE BOGA ZA NASZĄ I WASZĄ WOLNOŚĆ” w dwóch językach – polskim po jednej stronie płata i rosyjskim po drugiej – pochodzą z połowy lutego. Komendant Gwardii Narodowej Warszawskiej Antoni Ostrowski polecił wykonanie kilkudziesięciu takich chorągwi.

21 lutego 1831 roku Wódz Naczelny powstania książę Michał Gedeon Radziwiłł wydał specjalny rozkaz w sprawie użycia chorągwi. Pisał w nim między innymi: „Nieście je w boju przed wami, wdzierajcie się z nimi w szeregi nieprzyjaciela”. Początkowo zostały one wydane oddziałom ochotników, a 23 lutego 1831 roku kilkadziesiąt egzemplarzy od delegacji Gwardii Narodowej otrzymały również wojska liniowe. Znaki te zostały uprzednio uroczyście poświęcone przed ratuszem warszawskim przez księdza kanonika Sulimowskiego.

Chorągwie pełniły podwójną funkcję: propagandową oraz znaków bojowych. Przed bitwą grochowską, podczas tzw. wypadów, zatykano je przed liniami wojska polskiego, tak aby dostały się w ręce rosyjskich żołnierzy i uświadamiały im, że wspólnym wrogiem, zarówno Polaków, jak i Rosjan, jest carat. Kozacy kilkakrotnie zdobywali chorągwie, a następnie zawozili je triumfalnie do swojego obozu, licząc na nagrodę. Zamiast tego spotykały ich surowe kary. 

Powstanie listopadowe stało się kanwą utworów naszych wieszczów narodowych, analizujących jego przyczyny, a także przyczyny upadku. Jest tematem wielu wspaniałych obrazów. Ale nade wszystko zostawiło po sobie legendę, która ożywała w sercach Polaków dopóty, dopóki nasz kraj nie odzyskał niepodległości, a także w czasach okupacji hitlerowskiej i sowieckiej. Można się spierać, czy miało sens, czy nie szkoda hekatomby ofiar. Od lat trwają spory wokół powstań narodowych. Zostawiając je historykom i historiozofom, my wspomnijmy powstanie listopadowe i jego atmosferę. Bo czy w naszej mocy jest spierać się z legendą?